Tytsjerk is een Fries dorp met volgens de meest recente gegevens 1614 inwoners (1 januari 2021).
Tytsjerk is niet bepaald een wereldstad, ook lang niet het grootste dorp van Friesland, maar in vroeger eeuwen moet het wel een plaats van betekenis zijn geweest. De gemeente Tytsjerksteradiel is ernaar genoemd, ooit was het de hoofdplaats van deze “grietenij”, en het gemeentehuis (toen nog heel klein en eenvoudig) stond bij de Tytsjerkster Vaart aan de Buorren.
De plaatsnaam is weleens enigszins gewijzigd, de laatste keer in 1987 toen de grotendeels Friestalige gemeente de Nederlandse namen van de dorpen in het Fries vertaalde. Voor ons dorp een beetje verwarrend, want naast de toen officiële Nederlandse naam Tietjerk, die vooral bij Nederlanders uit andere provincies om bepaalde redenen nogal eens de lachspieren in werking zette, bestond toen de Friese naam Tietsjerk, die in iets kleinere letters onder de Nederlandse werd vermeld op het naambord aan het begin van het dorp. Toen de officiële naam in ‘t Fries moest, werd die ie ineens veranderd in een y. Vermoedelijk heeft men gezegd: de i-klank wordt kort genoeg uitgesproken om er een y van te maken, volgens de nu geldende Friese spelling. Of dit altijd zo is, valt te betwijfelen, er zijn ook Friessprekers die er toch een soort tweeklank van maken, wat Tietsjerk zou rechtvaardigen, maar waarschijnlijk heeft men van officiële zijde geheel af willen rekenen met de lachlust van bovengenoemde mede-Nederlanders.
Er zijn historisch gezien meer aanwijzingen, dat de Friese naam als Tietsjerk zou behoren te worden gespeld.
De meest recente lezing is, dat het dorp vroeger Tziezerk zou hebben geheten. Maar het staat me nog helder voor de geest, dat er zo’n 20 tot 24 jaar geleden in de gemeentegids stond, dat het dorp in de Middeleeuwen de naam Thiakerka of Tiakerka droeg, hetgeen dan verwees naar een heilige die Thialdus of Titus zou hebben geheten, of misschien Thialda of Titia.
Aangezien het naastliggende dorp Ryptsjerk in oude tijden Riperkerka heette, klinkt dit laatste meer waarschijnlijk.
Tenslotte een paar bijnamen die de inwoners van Tytsjerk binnen de provincie al van oudsher sieren: Biezesnijers en Skieppekoppen. Beide zullen met destijds algemene middelen van bestaan te maken hebben gehad: rietsnijden en schapenteelt.
Vele honderden oude foto’s, plaatjes en ansichten zijn te zien op de site van de Vereniging Cultureel Erfgoed Trynwalden, net als de foto’s van de andere Tsjerkedoarpen.
